Cerablus köprüsü yapılana kadar Birecik transit taşımacılığın önemli bir şehri konumundaydı. 1914 yılında yapılan Cerablus köprüsü ardından Dünya Savaşı nedeniyle Osmanlı Devletinin içine düştüğü durum Birecik’in de önemini yitirmesine yol açmıştır. Biricik Mondros Mütarekesi sonrası işgal edilen yerlerden biridir. 24 Şubat 1919 tarihinde İngilizler tarafından işgal edilmiştir. İngilizler 4 Kasım 1919 tarihinde işgal ettikleri Birecik’ten çekilmişler ve yerlerini Fransızlara bırakmışlardır. Fransız işgali de 11 Temmuz 1920 tarihine kadar sürmüştür. İngiliz işgalinde önemli bir olay olmadığı gibi, Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti kurulmasına da sıcak bakılmamıştır. Birecik halkı, pek çok yer gibi İngiliz işgalinden fazla rahatsız değildir. Ne zaman ki, İngilizler geri çekilip yerini Fransızlara bırakmışlar ve Fransızlarda Ermenilerin taleplerine sıcak baktıklarında patırdı o zaman kopmuştur. Birecik Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti, Birecik Kaymakamı Münir Bey’in öncülüğünde ve ısrarında kurulmuştur. Bireciklerin önemli bir kısmı Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti kurulmasını istemiyordu. Kaymakam Münir Bey bu durumu bildiğinden usta bir siyaset izleyerek, eleştirileri yumuşatmış ve Müdafaa-i Hukuk Cemiyetini kurmuştur. Bu arada ilginç bir nokta da Birecik Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti Başkanının, Milli Mücadele için Birecik Ermenilerinin nakit para yardımı yaptığını belirtmesidir.[1]
Urfa ve çevresinde 1920 yılının Ocak ayından itibaren başlayan hareketlenme Birecik’te de başlamıştır. Timur Bey komutasında, Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti’nin çalışmalarıyla Birecik Kuvayi Milliye oluşmaya başlamıştır. Birecik Kuvayi Milliye Komutanı Timur Bey, Birecik’i işgal ettikten sonra kasaba dışında konuşlanan Fransız güçlerine 10 Şubat 1920 tarihinde teslim olmalarını istemiş, Fransızlar bu isteği ret edince çatışma başlamıştır. Çatışmalar günlerce sürmüş, ancak Fransız güçlerinin direnci kırılamamıştır. Dut ağacını oyup etrafına çember geçilerek yapılan basit toplarla çatışmayı sürdüren Birecik Kuvayi Milliyesi, cephane yokluğu ve bazı aşiretlerin ayrılması sonucu Mart ayına gelindiğinde de Fransızlar Birecik’ten atılamamıştır. Çatışmalarda Kuvayi Milliye’den yüz otuz kişi şehit ve gazi olmuştur. Fransızların kaybı ise tüm bu çatışmalarda bir yedek subay ve iki er olmuştur. Birecik Fransız Garnizonuna Cerablus üzerinden Albay Normand tarafından top takımlı takviye birlikleri yollanınca çıkan çatışma sonucu Birecik Kasabası teslim oldu. Birecik Kuvayi Milliyesi Rumkale tarafına çekildi. Böylece 23 gün süren çatışmalar sonucu, Fransızların Birecik’ten sökülüp atılamayacağı anlaşılmıştır
Urfa’nın Fransız işgalinden kurtulması ve Şebeke Boğazında Fransızların öldürülmesi sonrası, Fransız kuvvetleri Cerablus’a çekilmişlerdir. Birecik’te bulunan Fransız güçleri de 11 Temmuz 1920 tarihinde kasabayı terk ederek Cerablus’a çekilmiştir. Birecik Kuvayi Milliyesi de Fransız güçlerini Cerablus’a kadar takip etmiş zaman zaman da tacizlerde bulunmuştur.
[1]Milli Mücadelede Güney Cephesi-Urfa. İsmail Özçelik. A.A.M.2003. Sf:256