Ernest Hemingway, aşkın ve direnişin Guadarrama Dağlarından tüm dünyaya uzanan destanını yazar, “Çanlar Kimin İçin Çalıyor” romanında. Bu muhteşem eser, sadece İspanya’nın ve İspanyol devrimcilerinin değil tüm insanlığın, tüm direnenlerin romanıdır.
Bu olguyu, daha eserin ilk sayfasında şöyle ifade eder Hemingway: “Yeryüzünün herhangi bir yerinde bir insan ölürse, senin de bir parçan ölür onunla birlikte. Onun için sorma. Bir çan sesi duyduğunda bil ki, o çan senin için çalıyor.”
Hemingway, savaş edebiyatının en güzel örneklerinden biri olan bu en uzun eserinde, İspanya İç Savaşı’nın dramatik bir kesitini konu alır. Bir Amerikalı İspanyolca profesörü olan Robert Jordan’ın ve diğer kahramanların gözünden, savaşın anlamsızlığını sorgular.
Robert Jordan, patlayıcı konusundaki uzmanlığı dolayısıyla, Segovia şehrine yapılacak bir saldırıyı desteklemek için bir köprüyü havaya uçurmakla görevlidir. Bunun için emrine bir takım insanlar verilmiştir. Profesörün emrindekiler, bu görevin ölümlerine sebep olacağını düşünmekte, ne için öleceklerini ve ölmeleri halinde neyin düzeleceğini sorgulamaktadır.
Profösör, kılavuzu Anselmo ile dağda ki gerillalardan yardım ister.
Gerilla lideri Pablo yardım etmeye yanaşmasa da, karısı Pilar köprünün ucurulmasına yardım edeceğini söyler.
Pilar, Maria adında, annesi ve babası faşistler tarafından kurşuna dizilmiş bir genç kıza sahip çıkmış, evladı gibi büyütmektedir.
Robert, Pilar’ın mağarasında gördüğü Maria’dan çok etkilenir. Aralarında başlayan aşk giderek büyür. Birlikte gelecek günleri hayal ederler.
Pilar, Robert’ dan, giderken Maria’yı da yanında götürmesini ister.
Maria’ya büyük bir aşkla bağlanmış olan Robert, eğer eylem başarılı olursa onu Amarika’ya götüreceğine ve evlenecegine dair söz verir.
Kitapta her ne kadar korkak bir tip çizse de, Pilar’ın kocası Pablo aslında bu eylemin bedelinin ağır olacağını ve tamamen imha olacaklarını düşünmektedir.
Bu düşünce onda, savaşın dışında kalması gerektiği hissini doğurmuştur.
Bu arada, Robert ile kavga eden Pablo sorun olmaya başlar. Karısı Pilar bile, onun öldürülmesi gerektiğini düşünür.
Robert, bir başka direniş gurubunun lideri olan El Sordo ile tanışır ve ondan yardım sözü alır.
Pablo bir gece, köprüyü patlatmak için kullanılacak dinamitlerin bir kısmını alarak oradan kaçar. Sabah olduğunda silah sesleri duyulur. Sordo’nun birlikleri saldırıya uğrar ve geri dönen Pablo, Sordo ve arkadaşlarının öldürüldükleri haberini getirir.
Pablo, dinamitleri sakladığı yerden getirir ve sonucu ne olursa olsun bu eylemi beraber yapacaklarını söyler.
Roman, Hemingway’in kendi yaşamından da izler taşır. 1936’da Florida’da savaş muhabiri Martha Gellhorn ile tanışıp birlikte İspanya’ya giden Hemingway, İspanya İç Savaşı sırasında muhabirlik yaparak, romanda geçen pek çok olaya tanıklık etmiştir.
Ayrıca, Fidel Castro’nun esin kaynağı ve en sevdiği roman olan Çanlar Kimin İçin Çalıyor, Le Monde’un Yüzyılın Yüz Kitabı listesinde de sekizinci sırada yer almaktadır.
Fidel Castro, dağda Batista güçleriyle çarpışırken, öğrencilik yıllarında okuduğu Çanlar Kimin İçin Çalıyor romanından yararlandığını ve romanda düzenli bir orduya karşı çarpışan gerilla güçlerinin, yeni stratejiler geliştirme konusunda kendisine esin kaynagı olduğunu belirtmiştir.
1940 ta yazılan eser 1943 yılında Hollywood tarafından filme çekilir.
Sam Wood’un yönettiği bu filmin baş rollerinde; Gary Cooper, Ingrid Bergman, Akim Tamiroff ve Katina Paxinou oynamışlardır.
Senaryosunu Ernest Hemingway yazmıştır.
Son olarak Hemingway’in eşsiz romanına esin kaynağı olan Donne’un sözleriyle bitirelim mi?
İnsan ada değil ki,
Yetsin kendi başına.
Bir çakıl yerkürede,
Okyanusta bir damla.
Bir kum tanesi kopsa kıyısından,
Küçülür Avrupa.
Bir burun eksilmiş gibi anakaradan,
Kendi toprağını yitirmiş gibi ya da bir dost yurtluğunu.
Bir kişi bile ölse eksilirim ben.
Tüm insanlığın parçasıyım dedim ya,
Sorma her seferinde,
Çanlar kimin için çalıyor diye…
Bu kitabı okuyup, filmini de izlemenizi öneririm
Hayati Uçar